Thoái Vốn Cho Startup Tại Việt Nam: Chiến Lược IPO Và M&A

Trong bối cảnh kinh tế năng động và phát triển của Việt Nam, chiến lược thoái vốn (EXIT Strategy) đã trở thành một yếu tố không thể thiếu đối với các công ty khởi nghiệp (startup). Với sự tăng trưởng mạnh mẽ của hệ sinh thái khởi nghiệp, ngày càng nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam lựa chọn các phương án thoái vốn như IPO hoặc M&A để đảm bảo lợi nhuận và chuyển đổi thành tiền mặt cho các nhà đầu tư. Bài viết này sẽ đi sâu vào việc phân tích quy trình thoái vốn tại Việt Nam, các lựa chọn phổ biến và xu hướng mới nhất trong thị trường. 

Khái niệm chiến lược thoái vốn (EXIT)

Chiến lược thoái vốn là quá trình mà các công ty khởi nghiệp sử dụng để đảm bảo lợi nhuận cho các nhà đầu tư đã góp vốn ban đầu. Khi nhận được vốn đầu tư từ các quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc nhà đầu tư thiên thần, mục tiêu chính của công ty là phát triển, đạt lợi nhuận và từ đó thực hiện thoái vốn thông qua hai hình thức chính: IPO hoặc M&A. 

Trong bối cảnh thị trường tại Việt Nam, việc lựa chọn chiến lược EXIT là một yếu tố quan trọng từ khi công ty khởi nghiệp bắt đầu hoạt động. Điều này không chỉ giúp định hình rõ ràng hướng phát triển mà còn thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư tiềm năng. Một chiến lược thoái vốn rõ ràng, minh bạch cũng sẽ giúp các công ty khởi nghiệp xây dựng lòng tin với nhà đầu tư, tạo điều kiện cho việc huy động vốn dễ dàng hơn.   

Quy trình từ huy động vốn đến EXIT

Tương tự như các quốc gia khác, quy trình thoái vốn của một công ty khởi nghiệp tại Việt Nam thường bao gồm năm bước cơ bản: 

1. Tiếp cận nhà đầu tư

Để huy động vốn, các công ty khởi nghiệp thường tiếp cận nhà đầu tư thông qua các sự kiện như TechFest, Shark Tank, hoặc các hội thảo chuyên ngành về khởi nghiệp. Ngoài ra, các nền tảng kết nối trực tuyến như Finhay, Fundstart, hay các quỹ đầu tư mạo hiểm trong và ngoài nước cũng là những kênh quan trọng để thu hút vốn. 

2. Thẩm định

Sau khi tiếp cận, nhà đầu tư sẽ tiến hành thẩm định về năng lực của đội ngũ quản lý, tiềm năng của sản phẩm hoặc dịch vụ, và khả năng phát triển của công ty trong tương lai. Ở giai đoạn này, các nhà khởi nghiệp tại Việt Nam cần trình bày rõ ràng về tầm nhìn, mô hình kinh doanh, và chiến lược phát triển của mình để thuyết phục nhà đầu tư. 

3. Thực hiện huy động vốn

Sau khi được thẩm định và đánh giá tích cực, hai bên sẽ tiến hành ký kết hợp đồng đầu tư. Trong đó, các điều khoản về mục tiêu phát triển, cách sử dụng vốn, và các chỉ số đo lường hiệu quả sẽ được đề ra rõ ràng. Đây là bước quan trọng để xác định sự hợp tác lâu dài giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp khởi nghiệp. 

4. Nhận hỗ trợ từ nhà đầu tư

Sau khi hoàn tất huy động vốn, nhiều công ty khởi nghiệp tại Việt Nam sẽ nhận được sự hỗ trợ quản lý từ nhà đầu tư. Các nhà đầu tư mạo hiểm hoặc các quỹ lớn như Mekong Capital, VinaCapital thường cung cấp các dịch vụ tư vấn chiến lược, phát triển sản phẩm, và giới thiệu đối tác để giúp công ty mở rộng quy mô nhanh chóng. 

5. Thực hiện EXIT

Cuối cùng, khi công ty đã đạt được mục tiêu tài chính và phát triển, họ sẽ thực hiện thoái vốn thông qua IPO hoặc M&A. Tại thời điểm này, nhà đầu tư sẽ thu hồi vốn và nhận lợi nhuận từ khoản đầu tư ban đầu. 

Phương pháp thoái vốn qua IPO và M&A

Ở Việt Nam, hai phương pháp thoái vốn phổ biến nhất vẫn là IPO (niêm yết cổ phiếu) và M&A (mua bán và sáp nhập). Tùy thuộc vào điều kiện thị trường và chiến lược phát triển dài hạn của công ty, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. 

1. IPO (Niêm yết cổ phiếu)

IPO là phương pháp công ty phát hành cổ phiếu ra công chúng thông qua các sàn giao dịch chứng khoán. Ở Việt Nam, Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) là hai kênh chính cho các công ty thực hiện IPO. 

Việc niêm yết cổ phiếu mang lại nhiều lợi ích cho các công ty khởi nghiệp. Đầu tiên, nó giúp công ty huy động vốn một cách rộng rãi từ các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức. Thứ hai, IPO tạo ra một hình ảnh uy tín và tăng cường niềm tin từ phía các đối tác và khách hàng. 

Tuy nhiên, việc IPO cũng đi kèm với trách nhiệm lớn hơn khi công ty phải chịu sự giám sát chặt chẽ từ phía cơ quan quản lý và công chúng. Ngoài ra, công ty phải đáp ứng được các yêu cầu nghiêm ngặt về tài chính và minh bạch thông tin. 

2. M&A (Mua bán và sáp nhập)

M&A là phương pháp giúp công ty khởi nghiệp thực hiện thoái vốn bằng cách bán toàn bộ hoặc một phần cổ phần cho một công ty lớn hơn. Tại Việt Nam, M&A đang trở thành xu hướng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong các ngành như công nghệ, thương mại điện tử, và bất động sản. 

Ưu điểm lớn của M&A là giúp các nhà quản lý giảm bớt trách nhiệm điều hành công ty, đồng thời giúp các nhà đầu tư thu hồi vốn nhanh chóng. Tuy nhiên, một điểm cần lưu ý là sau khi bán công ty, quyền kiểm soát sẽ thuộc về bên mua, và điều này có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của nhân viên và đối tác kinh doanh. 

Xu hướng thoái vốn tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, xu hướng thoái vốn thông qua M&A và IPO tại Việt Nam đã phát triển đáng kể. Nhiều công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ như Tiki, VNG, hay MoMo đã lựa chọn IPO hoặc hợp tác với các công ty lớn thông qua M&A để mở rộng thị trường và gia tăng giá trị công ty. 

1. Xu hướng IPO

Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Việt Nam, số lượng các công ty khởi nghiệp thực hiện IPO tại Việt Nam đang ngày càng tăng. Việc niêm yết cổ phiếu không chỉ giúp các công ty này huy động vốn mà còn nâng cao vị thế trên thị trường. Tuy nhiên, để thành công trong IPO, các công ty cần đảm bảo rằng họ đã đạt được các tiêu chuẩn về tài chính và minh bạch thông tin. 

2. Xu hướng M&A

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự cạnh tranh gay gắt, nhiều công ty lớn tại Việt Nam đã lựa chọn M&A như một phương pháp mở rộng thị trường và thu hút vốn đầu tư. Một số thương vụ M&A nổi bật gần đây có thể kể đến việc Grab mua lại Uber tại Đông Nam Á hay VinGroup mua lại VinCommerce. Các công ty khởi nghiệp nhỏ hơn cũng đang tìm kiếm cơ hội hợp tác với các tập đoàn lớn thông qua M&A để tăng cường sức mạnh tài chính và mở rộng quy mô. 

Kết luận

Chiến lược thoái vốn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của các công ty khởi nghiệp tại Việt Nam. Việc lựa chọn phương pháp EXIT phù hợp, dù là IPO hay M&A, đều giúp các công ty đạt được mục tiêu tài chính và mở ra nhiều cơ hội mới trên thị trường. Để thành công, các công ty cần chuẩn bị kỹ lưỡng về chiến lược phát triển, quản lý tài chính và minh bạch thông tin. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang ngày càng hội nhập quốc tế, thoái vốn sẽ tiếp tục là một yếu tố quan trọng giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp tăng cường khả năng cạnh tranh và đạt được thành công bền vững.