Khi nào doanh nghiệp khởi nghiệp (venture) nên thực hiện M&A? Những điều cần cân nhắc

Một trong những cách để doanh nghiệp khởi nghiệp (venture) mở rộng và phổ biến sản phẩm hoặc dịch vụ của mình là thông qua chiến lược M&A (Mua bán và Sáp nhập). M&A giúp doanh nghiệp bổ sung những nguồn lực cần thiết như tài chính, nhân lực, công nghệ để phát triển mạnh mẽ hơn. Khi các nguồn lực này chưa đủ, M&A có thể là giải pháp hữu hiệu, giúp doanh nghiệp khởi nghiệp nhận được hỗ trợ từ các đối tác lớn hơn, nhờ đó đạt được sự tăng trưởng nhanh chóng. 

Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về lợi ích, nhược điểm của M&A và các tình huống mà doanh nghiệp khởi nghiệp cần cân nhắc khi quyết định thực hiện M&A. 

Doanh nghiệp khởi nghiệp (venture) và sự khác biệt với startup

Doanh nghiệp khởi nghiệp (venture) là những công ty mới thành lập với mục tiêu mở rộng nhanh chóng bằng cách ứng dụng các công nghệ và ý tưởng sáng tạo. Mặc dù thường bị nhầm lẫn với khái niệm startup, điểm khác biệt giữa hai loại hình này là chiến lược và thời gian phát triển. Startup thường hướng đến sự phát triển nhanh trong thời gian ngắn, trong khi doanh nghiệp khởi nghiệp (venture) có kế hoạch phát triển dài hạn, thậm chí bao gồm những doanh nghiệp đã có quy mô nhất định. 

M&A trong lĩnh vực khởi nghiệp

M&A (Merger and Acquisitions) là việc hợp nhất và mua lại doanh nghiệp, trong đó các doanh nghiệp khởi nghiệp có thể bán công ty cho một doanh nghiệp lớn hơn để đạt được mục tiêu phát triển hoặc thoái vốn. Mục tiêu chính của M&A có thể là: 

• Chiến lược tăng trưởng: Bổ sung các nguồn lực như tài chính, công nghệ và nhân lực để mở rộng quy mô doanh nghiệp. 

• Chiến lược thoái vốn (EXIT): Cho phép nhà sáng lập bán cổ phần và thu về lợi nhuận từ công sức đầu tư ban đầu. 

Lợi ích của M&A đối với doanh nghiệp khởi nghiệp (venture)

a. Thoái vốn nhanh chóng

M&A mang lại lợi ích cho nhà sáng lập khi họ có thể thoái vốn một cách nhanh chóng hơn so với IPO. IPO là quá trình phức tạp và kéo dài, trong khi M&A thường có thể hoàn tất chỉ trong vài tháng, cho phép nhà sáng lập nhận được lợi nhuận từ công ty sớm hơn. 

b. Tăng tốc phát triển kinh doanh

Khi thực hiện M&A, doanh nghiệp khởi nghiệp (venture) có thể sử dụng nguồn lực của bên mua như tài chính, nhân lực và khách hàng, giúp mở rộng quy mô nhanh chóng. Việc kết hợp giữa sản phẩm hoặc dịch vụ của startup và nguồn lực từ đối tác mua sẽ tạo ra hiệu ứng cộng hưởng, đẩy nhanh sự phát triển của doanh nghiệp. 

c. Đạt được lợi nhuận từ việc bán cổ phần

M&A cho phép nhà sáng lập nhận được khoản tiền lớn thông qua việc bán cổ phần của mình. Tùy thuộc vào thỏa thuận, nhà sáng lập có thể bán toàn bộ hoặc một phần cổ phần, đồng nghĩa với việc họ có thể tiếp tục hoặc dừng tham gia điều hành doanh nghiệp. 

Nhược điểm của M&A đối với doanh nghiệp khởi nghiệp

a. Mất quyền điều hành

Sau khi thực hiện M&A, quyền điều hành của nhà sáng lập thường bị giới hạn hoặc mất hoàn toàn. Điều này có thể dẫn đến xung đột nếu định hướng phát triển của bên mua không phù hợp với tầm nhìn của nhà sáng lập. Để tránh tình huống này, cần có sự thảo luận kỹ lưỡng giữa hai bên trước khi tiến hành M&A. 

b. Lo ngại của nhân viên

Sự thay đổi trong cơ cấu quản lý và văn hóa công ty sau M&A có thể gây lo ngại cho nhân viên. Do đó, một kế hoạch truyền thông và chăm sóc nhân viên là cần thiết để đảm bảo sự ổn định và động lực làm việc trong quá trình chuyển đổi. 

c. Định giá thấp hơn IPO

Mặc dù M&A mang lại tốc độ thoái vốn nhanh hơn, nhưng giá trị thường thấp hơn so với IPO. Quy trình IPO yêu cầu sự kiểm tra chặt chẽ từ các cơ quan tài chính, từ đó giúp doanh nghiệp có giá trị cao hơn trên thị trường công khai. Tuy nhiên, với những doanh nghiệp không đủ điều kiện niêm yết, M&A vẫn là một giải pháp hợp lý. 

Bí quyết thành công trong M&A

a. Thời điểm thích hợp

M&A nên được thực hiện khi doanh nghiệp đang ở đỉnh cao của sự phát triển, vì điều này sẽ giúp nâng cao giá trị của thương vụ và khả năng thành công cao hơn. Các doanh nghiệp nên xem xét các yếu tố như sự phát triển ổn định, điều kiện thị trường, và tài chính trước khi đưa ra quyết định. 

b. Quản lý sau hợp nhất (PMI)

Việc tích hợp giữa hai doanh nghiệp sau M&A là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự cộng hưởng và hợp tác hiệu quả. Quản lý sau hợp nhất (PMI) cần phải được lên kế hoạch kỹ lưỡng nhằm duy trì sự ổn định và tiếp tục phát triển sau khi thương vụ hoàn tất. 

Khi nào nên thực hiện M&A?

Doanh nghiệp khởi nghiệp nên xem xét thực hiện M&A trong những trường hợp sau: 

• Mở rộng quy mô kinh doanh: Khi doanh nghiệp cần bổ sung nguồn lực để phát triển, M&A có thể giúp họ mở rộng nhanh chóng thông qua tài nguyên của đối tác mua. 

• Thoái vốn và đạt lợi nhuận: Khi nhà sáng lập muốn thu về lợi nhuận từ công sức của mình, M&A là một cách giúp họ bán cổ phần và nhận tiền ngay lập tức. 

• Tìm kiếm nguồn vốn mới: Khi cần huy động vốn, M&A là lựa chọn tốt giúp doanh nghiệp thu hút tài chính từ bên mua. 

Những bài học từ M&A thành công tại Việt Nam

a. FPT mua lại Base.vn

Năm 2021, FPT đã mua lại Base.vn, một startup cung cấp giải pháp quản lý doanh nghiệp. Đây là thương vụ điển hình về M&A giữa một công ty công nghệ lớn và một startup sáng tạo. Việc Base.vn hợp tác với FPT không chỉ giúp mở rộng thị trường mà còn giúp họ tận dụng nguồn lực tài chính và mạng lưới khách hàng của FPT. 

b. Grab và Moca

Thương vụ M&A giữa Grab và Moca vào năm 2018 cho thấy sức mạnh của sự cộng hưởng trong phát triển dịch vụ. Moca, một startup fintech, đã trở thành đối tác thanh toán của Grab tại Việt Nam, giúp mở rộng dịch vụ thanh toán số và tăng khả năng cạnh tranh cho cả hai bên. 

c. VNG mua lại Tiki

VNG đã mua lại 30% cổ phần của Tiki vào năm 2016, mang lại nguồn lực tài chính và công nghệ cần thiết cho sự phát triển của Tiki trong lĩnh vực thương mại điện tử. Đây là minh chứng cho sức mạnh của M&A trong việc tận dụng lợi thế của đối tác để phát triển. 

Lời khuyên cho doanh nghiệp khởi nghiệp (venture) tại Việt Nam

Khi xem xét thực hiện M&A, các doanh nghiệp khởi nghiệp nên: 

• Hiểu rõ mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp: Điều này giúp xác định thời điểm và đối tác phù hợp. 

• Chuẩn bị tài chính và pháp lý: Một quy trình thẩm định kỹ lưỡng sẽ giúp thương vụ diễn ra suôn sẻ. 

• Xây dựng mối quan hệ tin cậy với đối tác: Mối quan hệ tốt sẽ đảm bảo sự hợp tác thành công. 

• Bảo vệ văn hóa doanh nghiệp: Duy trì văn hóa và tinh thần làm việc của nhân viên trong quá trình chuyển đổi là yếu tố then chốt. 

• Sử dụng chuyên gia : Việc sử dụng các chuyên gia trong quá trình M&A là điều cần thiết. Đối với bên mua, sự hỗ trợ của các chuyên gia tài chính, pháp lý và tư vấn chiến lược sẽ giúp đưa ra quyết định sáng suốt hơn. ONE-VALUE, với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, đã đồng hành cùng nhiều doanh nghiệp trong các thương vụ M&A lớn, giúp họ nhận diện và quản lý rủi ro một cách hiệu quả, từ đó đạt được kết quả tối ưu. Chúng tôi đã hoàn thành hơn 250 dự án kết nối và tư vấn M&A với hơn 100 doanh nghiệp lớn, đã lên sàn trong các lĩnh vực ở Nhật Bản. 

Kết luận

M&A là một công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam mở rộng quy mô, tiếp cận nguồn lực và thoái vốn một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, quá trình này cũng đi kèm với những thách thức như mất quyền kiểm soát và sự thay đổi trong tổ chức. Do đó, để đạt được thành công, các doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng, lựa chọn đúng đối tác và thực hiện quản lý sau hợp nhất hiệu quả. 

Với sự phát triển mạnh mẽ của hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam, M&A sẽ tiếp tục là chiến lược quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng của các doanh nghiệp.