Trong báo cáo mới nhất, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thuộc Bộ Công Thương cho biết hoạt động M&A (sáp nhập và mua bán) đối mặt với nhiều thách thức lớn tại Việt Nam và trên toàn thế giới. Báo cáo này cho biết thế giới đang đối mặt với lạm phát tăng cao và suy thoái kinh tế, và việc tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát đã làm tăng giá trị của các giao dịch M&A. Với thị trường chứng khoán biến động liên tục, việc đạt được thỏa thuận về giá trị của các giao dịch M&A cũng gặp khó khăn.
Thách thức và yếu tố cần lưu ý trong M&A 2023
Theo các nhà kinh tế, M&A đã giảm so với mức trước đại dịch trong năm 2022. Tuy nhiên, chất lượng của các giao dịch M&A đã cải thiện nhanh hơn số lượng, với nhà đầu tư dồn tập trung từ “cơ hội” sang “chiến lược” để tạo ra lợi nhuận lâu dài thay vì tận dụng các cơ hội mang tính tạm thời.
Dữ liệu từ KPMG Việt Nam cho thấy trong 10 tháng đầu năm 2022, tổng giá trị các giao dịch M&A đạt 5,7 tỷ USD, giảm 35,3% so với cùng kỳ năm 2021. Singapore là quốc gia dẫn đầu về giao dịch xuyên biên giới với khoảng 1,2 tỷ USD, tiếp theo là Mỹ với 570 triệu USD và Hàn Quốc với 370 triệu USD. Kích thước trung bình cho một giao dịch công bố đã giảm từ 31,1 triệu USD trong năm 2021 xuống còn 16,5 triệu USD trong 10 tháng đầu năm 2022.
Hoạt động M&A đã khá ế ẩm trong số các công ty trong nước cho đến gần đây. Trái lại, các nhà đầu tư trong nước đang tăng cường thị phần của họ so với các đối tác nước ngoài. Trong năm 2022, nhà đầu tư từ Singapore, Mỹ, Hàn Quốc và Tây Ban Nha (năm nhà đầu tư hàng đầu trên thị trường M&A) thường đóng góp khoảng 40% vào tổng giá trị các giao dịch.
Các động lực cho M&A trong tương lai
Ông Trần Quốc Phương, Phó Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho biết duy trì ổn định chính trị, tăng trưởng kinh tế và ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh sẽ là nền tảng quan trọng để thu hút và thúc đẩy đầu tư.
“Những yếu tố này sẽ là động lực lớn cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam trong năm 2023 và là lực đẩy cho thị trường M&A của Việt Nam phát triển. Sự chậm lại gần đây của các hoạt động này ở Việt Nam dự kiến chỉ là tạm thời và sẽ hồi phục sớm. Thị trường trong nước luôn được đánh giá là một thị trường an toàn và hấp dẫn để khởi động các cơ hội mới,” ông Phương nói.
Tiến sĩ Nguyễn Công Ái, Phó Tổng Giám đốc KPMG Việt Nam, dự đoán rằng sự mở rộng M&A trong năm 2023 và 2024 sẽ có ba động lực. Ông đặc biệt nhấn mạnh xu hướng phát triển năng lượng bền vững đang được quan tâm ngày càng nhiều tại Việt Nam, cũng như làn sóng thay đổi và đổi mới kỹ thuật số của đất nước. Tầng lớp trung lưu cũng đang phát triển nhanh chóng, tạo ra một thị trường tiêu dùng hứa hẹn. Do đó, những nhà đầu tư có vốn đủ sẽ sớm có thể mua các dự án hấp dẫn với giá hợp lý. Ái tin rằng khi lãi suất tăng và tính thanh khoản giảm, nhà đầu tư nước ngoài sẽ đóng góp nhiều hơn bao giờ hết.
Trên cùng quan điểm, Tiến sĩ Lê Đức Khánh, Giám đốc Phát triển Năng lực Đầu tư Công ty Cổ phần Chứng khoán VPS, đồng ý rằng nhiều doanh nghiệp đang gặp khó khăn, buộc phải cải cách hoặc thanh lý tài sản có giá trị. Do đó, năm 2023 có thể sẽ là một năm náo nhiệt cho M&A trong lĩnh vực tài chính, bất động sản, công nghệ, khoa học, hàng tiêu dùng và bán lẻ.
Theo các nhà kinh tế, nhiều nhà đầu tư mới sẽ gia nhập thị trường M&A của Việt Nam. Các cơ quan đầu tư Trung Đông, ví dụ, đang tìm cách thay đổi cấu trúc kinh tế và giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ, và họ đang ủng hộ đầu tư vào các công ty khởi nghiệp và năng lượng tái tạo. Do đó, nhà đầu tư từ Trung Đông sẽ đầu tư vào các quốc gia đang phát triển có tỷ lệ tăng trưởng cao như Việt Nam.
M&A trong tương lai tại Việt Nam sẽ chủ yếu tập trung vào chuyển đổi số, năng lượng sạch, thị trường tiêu dùng và nhận thức về ESG (môi trường, xã hội và quản trị).
