Lý do Việt Nam thoát khỏi vòng xoáy lạm phát trên thế giới có thể được diễn giải như sau: Trước tiên, năm 2022, kinh tế thế giới đối mặt với nhiều sự kiện không thường xuyên và bất ngờ. Cuộc xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine đã làm tăng giá các mặt hàng cơ bản trên thị trường thế giới trong 6 tháng đầu năm. Đặc biệt, giá dầu thô, khí đốt tự nhiên và khí tự nhiên hóa lỏng, giá phân bón đã tăng mạnh nhất từ năm 2011, tạo nguy cơ khủng hoảng an ninh năng lượng và lương thực, đồng thời gây áp lực lớn đến lạm phát toàn cầu.
Mục lục
Lạm phát hiện hữu trên toàn cầu
Ở nhiều quốc gia phương Tây, mức lạm phát đã tăng lên trên 10%, là mức cao nhất trong khoảng 30-40 năm trở lại đây.
Để kiềm chế lạm phát, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và nhiều ngân hàng trung ương trên toàn cầu đã tăng lãi suất với tần suất và tốc độ chưa từng thấy kể từ thập kỷ 1980. Đồng USD cũng tăng giá tới 20% trong 9 tháng đầu năm 2022, làm cho tình hình lạm phát trên toàn cầu trở nên nghiêm trọng hơn.
Trong bối cảnh đó, Chính phủ và các cơ quan, bộ ngành của Việt Nam đã thực hiện nhiều biện pháp về tài khóa, tiền tệ và kiểm soát giá để duy trì ổn định kinh tế tổng thể và đồng thời hỗ trợ tăng trưởng.
Lý giải lạm phát tại Việt Nam vẫn thấp hơn khá nhiều so với các nước phát triển
Lý giải vì sao lạm phát tại Việt Nam vẫn thấp hơn mức mục tiêu 4% và thấp so với các nước phát triển như Mỹ có thể được diễn giải như sau: Theo TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính, có ba nguyên nhân chính.
Nền kinh tế Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn phục hồi.
Mặc dù tốc độ tăng trưởng GDP trong năm 2022 đạt 8,02%, nhưng tính trung bình giai đoạn 2020-2022 chỉ ở mức 4,52%, thấp hơn nhiều so với tiềm năng kinh tế khoảng 6-6,5%. Điều này cho thấy nền kinh tế Việt Nam vẫn còn dư thừa công suất, khiến các doanh nghiệp không thể tăng giá mạnh do nguồn cung hàng hoá vẫn khá dồi dào. Điều này đã hạn chế tăng giá của một số mặt hàng như lương thực, thực phẩm và hàng tiêu dùng thiết yếu.
Việt Nam đã thực hiện các biện pháp kiểm soát lạm phát từ nhập khẩu.
Cụ thể, đã ổn định tỷ giá USD/VND và giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu. Ví dụ, thuế bảo vệ môi trường đối với xăng và nhiên liệu bay đã được giảm xuống chỉ còn 1.000 đồng/lít, đối với dầu diesel chỉ còn 500 đồng/lít và đối với dầu hỏa, dầu mazut, dầu nhờn và mỡ nhờn chỉ còn 300 đồng/lít. Trong 6 tháng đầu năm 2022, tỷ giá USD/VND cũng được kiểm soát với mức mất giá khoảng 2,2%, thấp hơn nhiều so với các đồng tiền khác trên thế giới và trong khu vực. Chính sách tiền tệ thành công trong việc kiểm soát cung tiền và lãi suất hợp lý đã đảm bảo lạm phát ổn định trong dài hạn.
Chính phủ đã kiểm soát giá một số mặt hàng
Nhiều mặt hàng đã được chính phủ Việt Nam kiểm soát giá chặt chẽ, đặc biệt là dịch vụ y tế, giáo dục và giá điện. Việc tập trung vào các yếu tố chi phí đã tạo điểm khác biệt và thành công trong việc kiểm soát lạm phát tại Việt Nam so với nhiều nước khác trên thế giới trong năm 2022.
Thêm vào đó, khác biệt khác là lạm phát tại các nước phát triển như Mỹ đã tăng từ đầu năm 2021 khi các biện pháp giãn cách xã hội được nới lỏng và kinh tế phục hồi mạnh mẽ. Trong khi đó, năm 2021, Việt Nam đã tăng trưởng chậm do ảnh hưởng của dịch COVID-19 và các biện pháp giãn cách xã hội, dẫn đến mức lạm phát thấp. Cụ thể, vào tháng 12/2021, lạm phát tại Việt Nam chỉ ở mức 1,81% so với cùng kỳ, trong khi tại Mỹ đã đạt 7,1%.
Lạm phát đang giảm nhiệt tại nhiều quốc gia trên thế giới, và trong số đó, Mỹ đã đạt mức cao nhất là 9% và đang có xu hướng giảm. Ông Nguyễn Đức Độ cũng đồng ý với xu hướng này và cho rằng, tổng thể, áp lực lạm phát tại Việt Nam trong năm 2023 sẽ không quá lớn.
Ông Độ cho biết rằng mục tiêu kiểm soát lạm phát của năm 2023 đã được đặt ở mức 4,5%, cao hơn so với năm trước, và đã được thông qua bởi Quốc hội vào tháng 10-11/2022. Khi đó, tỷ giá hối đoái đang gây áp lực lớn. Tuy nhiên, hiện nay tỷ giá đang giảm mạnh, dẫn đến giảm áp lực lạm phát.
Tuy vậy, ông Độ cũng lưu ý rằng lạm phát tại Việt Nam vẫn đang tăng dần so với cùng kỳ, mặc dù thấp hơn so với Mỹ. Lạm phát cơ bản so với cùng kỳ đang tăng với tốc độ trung bình khoảng 0,41% mỗi tháng, tương đương 4,99% mỗi năm.
PGS. TS. Nguyễn Vũ Việt cũng chú ý đến những thách thức kinh tế đối với Việt Nam trong năm 2023, bởi lạm phát cao và dự báo xu hướng tăng lãi suất tại các nước phát triển sẽ tiếp tục trong tương lai gần.
Trong thời gian tới, xác suất xảy ra suy thoái kinh tế toàn cầu đang gia tăng, cùng với chính sách tiền tệ thắt chặt tại Mỹ và châu Âu.
Ông cũng lưu ý rằng việc Trung Quốc chấm dứt chính sách Zero Covid và các rủi ro liên quan đến xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine có thể gây áp lực lên giá năng lượng, lương thực, thực phẩm và nguyên vật liệu trên toàn thế giới trong tương lai. Tất cả những rủi ro này sẽ ảnh hưởng đến tình hình tăng trưởng, giá cả và thị trường tại Việt Nam trong năm 2023, theo đánh giá của ông Việt.
