Tỷ giá đồng yên Nhật đang ở mức thấp nhất trong hàng thập kỷ qua, tạo ra nhiều tác động dây chuyền đến các hoạt động đầu tư ra nước ngoài của doanh nghiệp Nhật Bản – đặc biệt là trong lĩnh vực mua bán và sáp nhập (M&A) tại Việt Nam. Trái ngược với lo ngại về sự chững lại, các chuyên gia của ONE-VALUE nhận định: đây có thể chính là giai đoạn “lùi một bước để tiến ba bước” của dòng vốn Nhật Bản đầu tư vào Việt Nam thông qua các thương vụ M&A chiến lược.
Mục lục
Tỷ giá yên Nhật giảm sâu
Ngày 9/6/2025, tỷ giá yên Nhật (JPY) tiếp tục giảm tại hầu hết các ngân hàng thương mại, với mức mua vào dao động từ 173,48 – 176,91 VND/JPY, và bán ra từ 183,1 – 186,06 VND/JPY. Trên thị trường tự do, tỷ giá yên cũng điều chỉnh xuống 179,66 – 180,37 VND/JPY, ghi nhận mức giảm mạnh so với các phiên trước đó【Nguồn: Tổng hợp từ Vietcombank, BIDV, Eximbank, thị trường chợ đen】.
Diễn biến này phản ánh rõ xu hướng kéo dài từ đầu năm 2023: đồng yên liên tục mất giá do sự chênh lệch trong chính sách tiền tệ giữa Nhật Bản và các nền kinh tế lớn khác. Trong khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) giữ lãi suất ở mức cao để kiềm chế lạm phát, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) vẫn duy trì lãi suất gần bằng 0 để hỗ trợ phục hồi kinh tế trong nước. Hệ quả là khoảng cách lãi suất ngày càng rộng, đẩy đồng yên rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.
Tác động trực tiếp đến đầu tư ra nước ngoài là không nhỏ. Khi tỷ giá yên Nhật suy yếu, chi phí quy đổi sang USD hoặc VND để thực hiện đầu tư – đặc biệt là trong các thương vụ M&A Nhật Bản có giá trị lớn – trở nên đắt đỏ hơn đối với nhà đầu tư Nhật. Trong trường hợp Việt Nam, đồng yên yếu khiến giá trị thương vụ M&A trở nên “đắt đỏ” hơn đối với doanh nghiệp Nhật, kể cả khi doanh nghiệp Việt Nam không thay đổi định giá. Đây là lý do vì sao nhiều nhà đầu tư Nhật Bản tạm thời “giữ chân” kế hoạch M&A trực tiếp, chờ thời điểm tỷ giá ổn định hơn để ra quyết định.
M&A Việt – Nhật: Thống kê và thực tế thị trường
Theo báo cáo công bố tại Diễn đàn Mua bán – Sáp nhập (M&A) Việt Nam 2024 do Báo Đầu tư tổ chức, tổng giá trị các thương vụ M&A đến từ Nhật Bản trong năm 2024 chỉ đạt khoảng 167 triệu USD, giảm rất mạnh so với mức 1,55 tỷ USD của năm 2023. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là số lượng thương vụ lại tăng lên 21, cho thấy sự thay đổi đáng kể về cấu trúc đầu tư.
Thay vì các thương vụ “bom tấn” có giá trị hàng trăm triệu USD như những năm trước, các doanh nghiệp Nhật Bản đang chuyển hướng sang các giao dịch quy mô vừa và nhỏ, tập trung vào những lĩnh vực có tiềm năng dài hạn như logistics, thực phẩm – tiêu dùng, công nghệ và phân phối. Điều này phản ánh rõ xu hướng tái cấu trúc chiến lược M&A sau đại dịch và trong bối cảnh biến động toàn cầu.
Dù giá trị giảm, việc số lượng thương vụ tăng cho thấy sự quan tâm của doanh nghiệp Nhật đối với thị trường Việt Nam vẫn không hề suy giảm. Ngược lại, nhà đầu tư Nhật Bản đang “đi chậm mà chắc”, thận trọng lựa chọn đối tác Việt Nam có nền tảng vững, sẵn sàng đồng hành lâu dài.
Tình hình M&A từ Nhật Bản vào Việt Nam giai đoạn 2020–2024
Đồng yên Nhật yếu khiến các doanh nghiệp Nhật thay đổi phương thức tiếp cận thị trường Việt Nam. Nếu giai đoạn trước đây chủ yếu là M&A thâu tóm toàn phần hoặc nắm cổ phần chi phối, thì hiện nay, mô hình hợp tác chiến lược, góp vốn thiểu số, hoặc M&A theo giai đoạn đang trở nên phổ biến hơn. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam quy mô vừa và nhỏ – nếu có chiến lược rõ ràng, năng lực quản trị tốt và sẵn sàng hợp tác.
Các chuyên gia tài chính quốc tế dự đoán, khi Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) bắt đầu điều chỉnh lãi suất hoặc Fed giảm lãi suất USD, đồng yên sẽ phục hồi. Nếu điều này xảy ra trong 2025, thì 2024 chính là thời điểm “vàng” để chuẩn bị nền tảng cho các thương vụ M&A chiến lược với nhà đầu tư Nhật.
Việc chờ tỷ giá yên Nhật ổn định mới bắt đầu tìm kiếm đối tác là quá muộn. Những doanh nghiệp đi trước sẽ có lợi thế cạnh tranh trong việc đàm phán và gọi vốn từ Nhật Bản.
Việt Nam vẫn là điểm đến ưu tiên
Dù ảnh hưởng tỷ giá yên Nhật là có thật, nhưng về dài hạn, Việt Nam vẫn hội tụ nhiều yếu tố khiến doanh nghiệp Nhật Bản không thể làm ngơ:
- Tăng trưởng kinh tế ổn định: GDP Việt Nam 2024 dự kiến tăng 6–6,5%
- Dân số trẻ, quy mô thị trường lớn, tầng lớp trung lưu mở rộng
- Môi trường đầu tư cải thiện, đặc biệt là chính sách mở cửa FDI
- Vị trí địa lý gần Nhật, thuận lợi cho điều hành, kiểm soát chuỗi cung ứng
Theo khảo sát JETRO 2024, hơn 55% doanh nghiệp Nhật tại Việt Nam có kế hoạch mở rộng hoạt động, cao nhất trong khối ASEAN.
ONE-VALUE quan sát gì từ các thương vụ gần đây?
Là đơn vị tư vấn cho nhiều thương vụ M&A xuyên biên giới, ONE-VALUE nhận thấy sự dịch chuyển rõ nét trong hành vi và kỳ vọng từ nhà đầu tư Nhật Bản:
- Họ ưu tiên doanh nghiệp Việt có khả năng tự vận hành tốt, minh bạch tài chính và quản trị rõ ràng
- Yêu cầu chuẩn bị dữ liệu và quy trình DD (due diligence) chuyên nghiệp hơn
- Mong muốn tìm đối tác hiểu sâu văn hóa doanh nghiệp Nhật, chứ không chỉ quan tâm đến chỉ số tăng trưởng
Những doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng được các yếu tố trên thậm chí vẫn được định giá cao hơn thời điểm đồng yên mạnh, do có tiềm năng tăng trưởng dài hạn.
Vậy các doanh nghiệp Việt nên chuẩn bị gì trong giai đoạn “trầm lắng chiến lược”?
Sự chậm lại của các thương vụ M&A hiện tại là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam chuẩn hóa lại năng lực nội tại và chuẩn bị “dữ liệu chiến lược” để sẵn sàng bứt tốc khi thị trường hồi phục. Các bước cần chuẩn bị gồm:
- Xây dựng bộ hồ sơ năng lực và tài chính đầy đủ: Đảm bảo minh bạch, rõ ràng, có thể chia sẻ ngay khi nhà đầu tư Nhật Bản yêu cầu
- Tối ưu vận hành, cải thiện EBITDA: Duy trì tốc độ tăng trưởng và biên lợi nhuận là yếu tố then chốt
- Đầu tư vào quản trị, đội ngũ kế cận và hệ thống ERP nếu có
- Tìm cố vấn M&A có hiểu biết sâu về đầu tư Nhật Bản vào Việt Nam
Kết luận
Tỷ giá đồng yên Nhật yếu là một thử thách ngắn hạn, nhưng không làm giảm sức hút của thị trường Việt Nam trong mắt nhà đầu tư Nhật Bản. Ngược lại, đây là giai đoạn họ đánh giá lại chiến lược, chuẩn bị kỹ càng hơn – và chỉ đầu tư vào những doanh nghiệp Việt Nam có tầm nhìn rõ ràng, hệ thống chuyên nghiệp và sẵn sàng hợp tác lâu dài.
ONE-VALUE tin rằng, thị trường M&A Việt Nhật trong 1-2 năm tới sẽ chứng kiến làn sóng mới với chất lượng và chiến lược cao hơn – nơi mà những doanh nghiệp chuẩn bị sớm sẽ có lợi thế dẫn đầu.
